Dubbele nationaliteit en Nederlanderschap

Half februari stemde de Eerste Kamer in met een wet die het mogelijk maakt het Nederlanderschap in te trekken van terugkerende jihadgangers. Hierdoor kunnen zij niet meer legaal terugkeren naar Nederland en het Schengen-gebied en worden zij aan de grens geweigerd. Deze maatregel kan alleen worden opgelegd bij mensen met een dubbele nationaliteit. Wanneer je iemand zijn Nederlanderschap mag ontnemen en hoe we moeten omgaan met dubbele nationaliteiten in Nederland is onderwerp van politieke discussie.

Met het oog op de verkiezingen van 15 maart noemt Laura van den Berg, bachelor Liberal Arts and Sciences en Rechten, enkele standpunten van politieke partijen met betrekking tot het Nederlanderschap en plaatst ze in een juridische context.

Nederlanderschap verkrijgen

Er zijn grofweg drie manieren om Nederlander te worden: door geboorte, door een optieprocedure of door naturalisatie. De optieprocedure is mogelijk als je in het Koninkrijk der Nederlanden bent geboren, getrouwd bent met een Nederlander, of ouder bent dan 65 jaar én 15 jaar onafgebroken in het Koninkrijk hebt gewoond. Moeilijker is het verkrijgen via naturalisatie. Dat kan als je vijf jaar onafgebroken en met een geldige verblijfsvergunning in Nederland woont en hier bent ingeburgerd. In dat geval moet iemand afstand doen van de eigen nationaliteit, tenzij de wetgeving van het geboorteland dit niet toelaat.

Nederlanderschap verliezen

Het verliezen van de Nederlandse nationaliteit is geregeld in hoofdstuk 5 van de Rijkswet op het Nederlanderschap. Dit kan zowel vrijwillig als gedwongen gebeuren. Je kunt de Nederlandse nationaliteit vrijwillig verliezen door er afstand van te doen of door een andere nationaliteit aan te nemen. De Nederlandse nationaliteit kan worden ingetrokken wanneer je een terroristisch misdrijf pleegt of voorbereidt, mensen werft voor een vreemde krijgsdienst of gewapende strijd, of wanneer je een misdrijf pleegt tegen de staat.

Dubbele nationaliteit in Nederland

Hoofdregel is dat wanneer je als Nederlander vrijwillig een andere nationaliteit aanneemt, je hiermee automatisch het Nederlanderschap verliest (art. 15 lid 1 sub a Rijkswet op het Nederlanderschap). Dit kan problemen opleveren voor Nederlanders die in het buitenland werken, daar een nieuw paspoort krijgen (bijvoorbeeld omdat ze anders geen huis kunnen kopen of baan kunnen krijgen) en vervolgens van rechtswege, en dus zonder waarschuwing, hun Nederlanderschap verliezen.

Er zijn een aantal uitzonderingen op deze regel. Is een kind of een van de ouders in een ander land geboren, dan kan iemand soms naast de Nederlandse ook desbetreffende nationaliteit krijgen. Daarnaast kun je de nationaliteit van je echtgenoot of geregistreerde partner als tweede nationaliteit aannemen. Ook is het toegestaan om een dubbele nationaliteit te hebben als je naast de Nederlandse ook de nationaliteit hebt van een land waarvan je de nationaliteit niet mág opgeven, zoals bijvoorbeeld Marokko, Griekenland en Syrië.

Wat willen de partijen?

Het CDA, 50PLUS en de SGP zijn, waar mogelijk, tegen het hebben van een dubbele nationaliteit. Daarin staan zij recht tegenover D66, de PvdA en de Libertarische Partij, die de mogelijkheid van een meervoudig paspoort juist willen verruimen. Het CDA wil diplomatieke druk uitoefenen op de 24 landen waarin het verboden is om afstand te doen van de nationaliteit. De SGP en 50PLUS willen de mogelijkheid van een dubbele nationaliteit beperken tot gevallen waarin het opgeven van de herkomst-nationaliteit onmogelijk is.

Verschillende partijen richten zich specifiek op criminelen met een dubbel paspoort. De VVD, ChristenUnie, SGP en SP willen het Nederlanderschap intrekken van terugkerende jihadgangers, ronselaars en terroristen. Door het nieuwe wetsvoorstel is dit nu deels mogelijk. De PVV, VNL en Forum voor Democratie willen de Nederlandse nationaliteit al kunnen ontnemen als iemand met een dubbele nationaliteit een (ernstig) misdrijf pleegt. Dit kan problemen opleveren aangezien artikel 1 van de Nederlandse Grondwet stelt dat allen die zich in Nederland bevinden in gelijke gevallen gelijk behandeld worden. Wanneer criminelen met een dubbele nationaliteit anders worden behandeld dan criminelen met alleen de Nederlandse nationaliteit levert dit mogelijk een schending op van artikel 1.

Staatloosheid

De VVD gaat nog een stapje verder en wil ook het Nederlanderschap intrekken van terroristen met alleen een Nederlands paspoort. Deze terroristen worden dan staatloos. Staten behouden belangrijke politieke rechten voor aan eigen burgers, dus staatloosheid verhindert een volwaardige deelname aan de samenleving. Daarom is het staatloos verklaren aan een aantal nationale en internationale regels gebonden. Volgens de Rijkswet is het mogelijk om in specifieke gevallen iemands nationaliteit in te trekken, en volgens het VN Verdrag Betreffende de Status van Staatlozen (1954) ook.

Dit kan als iemand is veroordeeld voor een misdrijf tegen de vrede, tegen de menselijkheid, een oorlogsmisdrijf of als hij handelt in strijd met de doelstellingen van de VN, zoals in het geval van veroordeelde terroristen. Echter, in het Verdrag tot Beperking van Staatloosheid (1961) en het Europees Verdrag inzake Nationaliteit (1997) staat dat een verdragsluitende staat een onderdaan niet de nationaliteit mag ontnemen als dat staatloosheid met zich meebrengt.

Daarom pleit de VVD ervoor dat “internationale verdragen rondom staatloosheid […] een uitzonderingsclausule krijgen voor terroristen die zich met geweld tegen de vrijheid, de samenleving en de staat keren”. De SGP zoekt een oplossing binnen de grenzen van het Nederlands recht en wil de Nederlandse nationaliteit bij terroristen met alleen een Nederlands paspoort zo veel mogelijk uitkleden, zodat diegene zijn kiesrecht, het recht om ambtenaar te worden en alle rechten op een uitkering verliest.

Het land uitzetten

Hoe dan ook, de vraag is of je ermee bereikt wat je wil bereiken, namelijk de terroristen in kwestie het land uitzetten. Als je een Nederlander staatloos maakt kan dat niet zomaar, omdat een ander land hem wel moet willen toelaten. Wanneer de Nederlandse nationaliteit wordt afgenomen is er een risico dat deze personen hier als ongewenste vreemdeling blijven en zo zullen verdwijnen in de illegaliteit.

Laura van den Berg heeft twee bachelors aan de Universiteit Utrecht afgerond (rechten bij het Utrecht Law College en Liberal Arts & Sciences met een major in islamstudies). Volgend jaar hoopt ze te beginnen aan de Legal Research Master aan de Universiteit Utrecht.

Dit artikel maakt deel uit van het dossier Verkiezingen in roerige tijden. In dit dossier belichten onderzoekers van de Universiteit Utrecht verkiezingsthema’s vanuit verschillende perspectieven.