Wat huwelijksgebruiken en machtsverhoudingen ons vertellen over een samenleving

Door Sarah Carmichael –

Nederlandse vrouwen zijn gemiddeld 30 jaar oud als ze trouwen. In Afghanistan zijn de meeste vrouwen al voor hun 18de getrouwd, meestal met een man die een jaar of tien ouder is.

Hoe gewoon kinderhuwelijken zijn in een samenleving zegt iets over de positie van de vrouw in die samenleving. En dat zegt weer iets over de mate van ontwikkeling van een samenleving. Je kunt familiesystemen – zoals huwelijksgebruiken – zien als een thermometer waarop je de positie van de vrouw kunt aflezen, ze reflecteren diep gewortelde normen en waarden over familie, vrouwen en machtsverhoudingen.

Minder corruptie, gezondere kinderen, productievere landbouw. We weten dat dit soort zaken samenhangt met gelijkere relaties tussen man en vrouw. Maar wat dan precies het verband is tussen sexe-ongelijkheid en economische ontwikkeling weten we niet.

Dat komt ook omdat we geen gegevens hebben die over een langere periode iets laten zien over de positie die vrouwen innemen in verschillende soorten samenlevingen. Het is pas sinds een jaar of twintig dat we de positie van de vrouw in een samenleving zien als manier om iets te kunnen zeggen over ontwikkeling en voorspoed van die samenleving. En er is een groot verschil in beschikbare data tussen bijvoorbeeld westerse landen en ontwikkelingslanden.

Maar wat je vaak wel kunt achterhalen zijn zaken als: kwamen neef-nicht-huwelijken vaak voor in deze samenleving? Hoe dacht men over seks voor het huwelijk? Hoe oud was de vrouw als ze trouwde? En wat was het leeftijdsverschil met haar man? Waar ging het pasgetrouwde stel wonen, bij de familie van de bruid in de buurt of juist niet? Hoe keek men aan tegen monogamie versus polygamie? Wat waren de normen rondom afstamming?

Dat zijn allemaal zaken die iets zeggen over machtsverhoudingen binnen huishoudens en familie. Wat ik dus in mijn onderzoek gedaan heb is kijken naar familiesystemen: huwelijkspatronen, verwantschapsnormen, praktijken rondom het erven van land. Het is een van de weinige manieren waarop we grip kunnen krijgen op de positie van vrouwen en hoe die samenhangt met de ontwikkeling van een samenleving.

Zo bleken vooral in Zuidoost-Azië familiesystemen goed te zijn voor de positie van de vrouw. Vervolgens lieten korte case studies in een aantal landen, zoals Indonesië, Japan en Sri Lanka, zien dat landen of etnische groepen met een betere positie van de vrouw binnen een familiesysteem ook hogere niveaus van alfabetisme hebben. Vrouwen in Myanmar hadden in 1931 bijvoorbeeld een alfabetismegehalte acht keer hoger dan net over in de grens in Assam, India.

Natuurlijk spelen verstedelijking, religie en opleiding ook een rol hierin. Maar familiesystemen blijken een minstens zo belangrijke factor zijn. En we zagen ook dat economische ontwikkeling of betere scholing niet noodzakelijk voorafgaat aan toenemende gelijkheid tussen man en vrouw. Juist door verschillende elementen van familiesystemen te combineren bleken we veel nieuwe inzichten te krijgen. Uiteindelijk moeten die inzichten beleid sturen dat leidt tot minder kinderhuwelijken doordat het rekening houdt met de familiesystemen die er achter liggen. Zodat zowel de vrouw als de samenleving waarin ze woont beter af is.

Sarah Carmichael promoveerde op 3 februari op een onderzoek naar het langetermijnperspectief op de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen

Foto van Stephanie Sinclair

Lees meer:

Carmichael, S., S. Dilli and A. Rijpma. 2014. “Gender Inequality in a Long Term Perspective”. In J.L. Van Zanden, M. Mira d’Ercole, A. Rijpma, C. Smith and M. Timmer, eds., in Global Well-being and Development: A Long-term Perspective Since 1820, OECD, Paris.

Carmichael, S. 2011. “Marriage and Power: Age at First Marriage and Spousal Age Gap in Lesser Developed Countries,” The History of the Family, Vol. 16/4, pp. 416–36.

Institutions for Open Societies