Achter de schermen van het Europees voorzitterschap

Hoe ziet het er achter de schermen van een EU-voorzitterschap uit? Hanneke van Eijken van de Universiteit Utrecht gunt ons een uniek kijkje in die keuken. Deze docent en onderzoekster Europees Recht is tijdens het Nederlands voorzitterschap gedetacheerd bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Hieronder vertelt ze hoe het er daar aan toe gaat.

De dag begint met het minst leuke gedeelte van mijn nieuwe werkplek: forenzen! Nu ik een maand in Den Haag werk, ben ik expert geworden op gebied van de beste zitkansen in een trein . Gelukkig kan ik met deze kennis meestal zittend werken aan mijn email op de iPad of lees ik in de krant alvast de laatste berichten over onder meer de asielinstroom of het referendum met betrekking tot Brexit.

Nederlands voorzitterschap

Van 1 januari tot 1 juli 2016 is Nederland voorzitter van de Raad van de Europese Unie. Het voorzitterschap rouleert en steeds is een lidstaat voor een halfjaar voorzitter. Die lidstaat werkt dan nauw samen met twee andere lidstaten, waardoor er voor 18 maanden een trio-voorzitterschap is. Nederland werkt in het trio-voorzitterschap samen met Slowakije en Malta, die na Nederland voorzitter zullen zijn.

Het voorzitterschap houdt in dat Nederland bijna alle vakraden, het Comité van permanente vertegenwoordigers en de voorbereidende lichamen voorzit. Die bereiden nieuwe EU wetgeving voor en nemen deze aan. De Raad is samen met het Europees parlement de Europese wetgever, dus het voorzitterschap is erg zichtbaar in het wetgevende proces. In dat wetgevende proces kunnen alle lidstaten stemmen voor EU-wetgeving. Nederland stemt dus wel volgens het Nederlandse standpunt, maar is ook voorzitter bij deze vergaderingen.

Raden

Er is trouwens vaak verwarring over de ‘raden’ in het kader van het EU recht: de Raad is de Raad van ministers, die wordt gevormd door de verschillende ministers uit de lidstaten. In de Europese raad komen alle regeringsleiders bij elkaar (bij een EU top bijvoorbeeld). Daarnaast heb je nog de Raad van Europa. Dat is een zelfstandige internationale organisatie die onder meer toeziet op de naleving van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Tijdens het voorzitterschap is Nederland dus voorzitter van de Raad van ministers, die de EU wetgeving maakt.

Het adviescluster

Ik werk voor een halfjaar bij Directie Juridische Zaken Europees recht. Die bestaat uit het Hofcluster en het Adviescluster. Bij het Hofcluster werken de Nederlandse agenten die de Nederlandse staat vertegenwoordigen bij het Hof van Justitie van de Europese Unie in Luxemburg. Bij het adviescluster werken juridische adviseurs die advies geven aan verschillende departementen, meelezen met de beleidsafdeling bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken, maar ook input geven voor de wetgevende procedure in Brussel. Bij dit adviescluster werk ik.

We werken nu met negen adviseurs, waarvan een aantal mensen, net als ik, gedurende het Nederlands voorzitterschap gedetacheerd is. Het werk is heel divers en dynamisch. Soms weet ik letterlijk niet met welke dossiers ik me zal bezighouden als ik binnenkom ’s ochtends en komen er veel verschillende vragen over EU-recht binnen gedurende de dag. Hoe druk een werkdag is, is dan soms ook moeilijk te voorspellen.

Vertrouwelijk

In de afgelopen weken heb ik onder meer meegelezen en input geleverd voor een kamerbrief over een mededeling van de Europese Commissie over de migratiestroom, voor de beantwoording van Kamervragen, maar ook adviezen geschreven voor collega’s van andere afdelingen en voor collega’s van bijvoorbeeld het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Uiteraard zijn de meeste van deze adviezen vertrouwelijk, dus kan ik daar niet al te veel over zeggen.

Kennis delen

Daarnaast ben ik betrokken bij het Expertise Centrum voor Europees recht: een website waar heel veel relevante en actuele kennis over het Europees recht wordt gedeeld met de verschillende ministeries en met mensen van buiten de ministeries. We maken bijvoorbeeld een nieuwsbrief waarin de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van EU-recht worden opgenomen en op de website staan verschillende dossiers over EU-rechtelijke onderwerpen die we steeds up to date houden.

Ik ben nu bezig met het dossier over EU burgerschap en bekijk of alle informatie op de website nog klopt en welke informatie (nieuwe arresten bijvoorbeeld) er nog aan toegevoegd kan worden. Omdat het werk zo dynamisch en divers is wordt er onderling veel overlegd en is de samenwerking met directe collega’s heel sterk. We delen onderling veel kennis en werken vaak samen aan adviezen of dossiers.

Verenigd Koninkrijk en kustwacht

Tijdens deze eerste maanden van het Nederlands voorzitterschap zijn belangrijke dossiers de migratiestroom en het akkoord met de Britten. Eind februari was er een Europese Raad, waarin de regeringsleiders samen over de voorstellen van Cameron hebben gesproken. Nu zijn de conclusies van de Europese Raad er en is duidelijk welke veranderingen er zijn afgesproken. Op mijn afdeling is voorafgaand aan de top al uitgebreid gesproken over de voorstellen die zijn gedaan en is het Nederlands standpunt verder uitgewerkt. Nu ligt er een akkoord tussen regeringsleiders.

Ook werd bekend dat het Verenigd Koninkrijk op 23 juni 2016 in een referendum stemt om in de EU te blijven of eruit te stappen. Dat referendum wordt dus nog tijdens het Nederlands voorzitterschap gehouden en is voor Nederland een belangrijk dossier. Verder heeft de Europese Raad geconcludeerd dat het voorstel van de Europese Commissie voor een verordening betreffende een Europees Grens- en Kustwachtsysteem nog tijdens het Nederlands voorzitterschap tot een politiek akkoord zou moeten leiden. Ook dat is een dossier waarin er de komende maanden dus vast vragen zullen komen voor onze afdeling.

Heel anders dan de universiteit

Tot nu toe heb ik het enorm naar mijn zin. Het werk is heel anders dan wat ik gewend ben op de Universiteit Utrecht. Bij de universiteit heb je vaak veel langer de tijd om over dingen na te denken en is er zelden grote spoed. Tegelijkertijd is het contact met studenten weer heel belangrijk, wat het werk daar weer dynamisch maakt.

Bij het adviescluster behandelt iedereen in feite ieder onderwerp en de snelheid van het werk (soms moet er letterlijk in één uur een advies uit!) maakt het werk heel spannend. Ik leer er veel van, ook omdat kennis delen er hoog in het vaandel staat. Dat is iets wat ik zeker hoop mee terug te nemen naar Utrecht.

Back to school

Gelukkig zijn er ook weer links met de Universiteit. Via het programma ‘EU back to school’ kunnen scholen bij het Ministerie een aanvraag indienen voor een lezing over de Europese Unie. In dat kader mocht ik twee weken geleden samen met mijn collega Geertje een college geven aan Masterstudenten Europees recht aan de Universiteit Utrecht.

In het college gingen we in op de huidige stand van zaken in het Europees asielbeleid, de geldende regelgeving vanuit de EU en de wetsvoorstellen en jurisprudentie die er met betrekking tot asiel zijn. Geertje besprak daarna de dynamiek in de raadswerkgroepen die EU-wetgeving voorbereiden. De studenten moesten na ons college zelf onderhandelen alsof zij in de Raad een bepaalde lidstaat vertegenwoordigden. Het voelde weer helemaal vertrouwd om voor de klas te staan en het was erg leuk om nu al mijn kennis vanuit het Ministerie te kunnen delen!